Το σοβαρό ατύχημα του Άρη Μουγκοπέτρου, που είχε ως αποτέλεσμα τον ακρωτηριασμό τριών δακτύλων στο δεξί του χέρι, συγκλονίζει τον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής. Η είδηση έγινε γνωστή ανήμερα του Πάσχα, όταν κροτίδα εξερράγη στα χέρια του μουσικού, προκαλώντας βαρείς τραυματισμούς που οδήγησαν σε χειρουργική επέμβαση στο ΚΑΤ.
Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε η έκταση του τραυματισμού, το ερώτημα που κυκλοφορεί αυθόρμητα σε συζητήσεις και κοινωνικά δίκτυα είναι ένα: Μπορεί ένας μουσικός που έχει υποστεί τέτοιους ακρωτηριασμούς να ξαναπαίξει κλαρίνο;
Γιατί είναι τόσο κρίσιμο το δεξί χέρι στο κλαρίνο
Το δεξί χέρι (για έναν δεξιόχειρα) στο κλαρίνο είναι υπεύθυνο για τη σφράγιση των κάτω οπών και τον χειρισμό πολλών κλειδιών. Ακόμη και η απώλεια ενός μόνο δαχτύλου μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη λειτουργικότητα, πόσο μάλλον η απώλεια δύο ή περισσότερων. Η ευελιξία, η δύναμη, η ακρίβεια και η ταχύτητα των κινήσεων είναι κρίσιμες για την εκτέλεση ακόμα και απλών μελωδιών.
Ωστόσο, η επιστήμη, η τεχνολογία και το ανθρώπινο πείσμα έχουν αποδείξει ότι τίποτα δεν είναι απόλυτο.
Τι λένε τα επιστημονικά δεδομένα για τέτοιες περιπτώσεις
Αν και κάθε περίπτωση είναι μοναδική, η αποκατάσταση δακτύλων μετά από ακρωτηριασμό και επανασυγκόλληση (replantation) έχει μελετηθεί εκτενώς. Μία από τις πιο εκτενείς μελέτες έγινε σε 135 ασθενείς με 160 ακρωτηριασμένα δάχτυλα, που επανενώθηκαν και παρακολουθήθηκαν για διάστημα έως και πέντε ετών.
Η αποκατάσταση ξεκινούσε συνήθως μεταξύ τέταρτης και όγδοης μετεγχειρητικής εβδομάδας και περιλάμβανε φυσικοθεραπεία, χρήση νάρθηκα, ειδικές ασκήσεις για κινητικότητα και δύναμη, καθώς και αισθητηριακή επανεκπαίδευση.
Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά:
- 26,7% των ασθενών είχαν «άριστο» λειτουργικό αποτέλεσμα
- 40% είχαν καλό,
- 20% μέτριο,
- και μόλις 13,3% είχαν φτωχό αποτέλεσμα,
σύμφωνα με τα κριτήρια Tamai, τα οποία αξιολογούν την κίνηση, την αίσθηση, την εμφάνιση, αλλά και την ικανοποίηση του ασθενή.
Η λεπτή ισορροπία και η περίπτωση του κλαρίνου
Όπως έδειξε η ίδια μελέτη, οι ασθενείς που ανήκαν σε επαγγέλματα με απαιτήσεις λεπτής κινητικότητας –όπως οι μουσικοί– ανέφεραν μικρότερη ικανοποίηση από τα αποτελέσματα, ακόμα και αν η αποκατάσταση ήταν τεχνικά επιτυχής. Η διαφορά αυτή δεν οφείλεται μόνο σε σωματικά όρια, αλλά και στις υψηλές απαιτήσεις ακρίβειας και συντονισμού που έχει η μουσική πράξη.
Το κλαρίνο, ειδικά, απαιτεί απόλυτο έλεγχο και συγχρονισμό στα δάχτυλα του δεξιού χεριού, καθώς είναι υπεύθυνα για την κάλυψη των κάτω οπών και τον χειρισμό κρίσιμων κλειδιών. Η απώλεια τριών δαχτύλων –έστω και μερικώς– δεν είναι απλώς μία δυσκολία: πρόκειται για θεμελιώδη ανατροπή στη φυσική σχέση του εκτελεστή με το όργανο.
Σε αντίθεση με άλλα πνευστά ή έγχορδα, όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά δάχτυλα ή να μεταφερθούν τεχνικές, το κλαρίνο στηρίζεται σε άμεση, αεροστεγή επαφή των δαχτύλων με το σώμα του οργάνου. Ωστόσο, τεχνίτες οργάνων έχουν κατά καιρούς τροποποιήσει κλαρίνα ώστε να παίζονται με λιγότερα δάχτυλα – είτε με την προσθήκη επιπλέον κλειδιών είτε με αλλαγές στα σημεία πίεσης, επιτρέποντας νέα fingerings που προσαρμόζονται στη δυνατότητα του εκτελεστή. Αν και πρόκειται για απαιτητικές τροποποιήσεις, έχουν αποδειχθεί λειτουργικές σε ειδικές περιπτώσεις, με την κατάλληλη καθοδήγηση και εξάσκηση.
Παραδείγματα που εμπνέουν: Όταν η μουσική νικά την αναπηρία
Η ιστορία της μουσικής είναι γεμάτη από περιπτώσεις καλλιτεχνών που, παρά σοβαρούς σωματικούς περιορισμούς, κατάφεραν να συνεχίσουν ή ακόμα και να επαναπροσδιορίσουν τη δημιουργική τους πορεία.
Django Reinhardt – η δύναμη της προσαρμογής
Ο Paul Stanley, frontman των KISS, γεννήθηκε με μια σπάνια συγγενή δυσμορφία, τη Grade 3 Microtia, που τον άφησε σχεδόν κουφό από το ένα αυτί. Μεγάλωσε κρύβοντας το πρόβλημα και βιώνοντας έντονο κοινωνικό αποκλεισμό. Ωστόσο, ξεπέρασε τους φόβους και τις ανασφάλειές του και εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο χαρισματικούς frontmen στην ιστορία του rock. Η μουσική και η ψυχοθεραπεία τον βοήθησαν να μετατρέψει μια «αδυναμία» σε προσωπικό θρίαμβο.
Matthew Fleming – ο μπασίστας που γύρισε στον κόσμο με τεχνητό πόδι
Ο Καναδός Matthew Fleming διαγνώστηκε με μια σπάνια μορφή καρκίνου (συνόβιο σάρκωμα) και χρειάστηκε να ακρωτηριαστεί το μεγαλύτερο μέρος του ποδιού του. Ύστερα από μήνες χημειοθεραπείας και αποκατάστασης, επανέκαμψε με προσθετικό πόδι και συνέχισε την πορεία του ως περιοδεύων μουσικός. Όπως δήλωσε, το ότι είδε άλλους ακρωτηριασμένους με σοβαρότερες αναπηρίες του έδωσε δύναμη να προχωρήσει.
Victor «Moulty» Moulton – ο ντράμερ με τον μεταλλικό γάντζο
Ο Victor Moulton, γνωστός ως «Moulty», έχασε το αριστερό του χέρι σε έκρηξη σωλήνα όταν ήταν 14 ετών. Συνέχισε να παίζει ντραμς με μεταλλικό γάντζο, κερδίζοντας φήμη ως μέλος των The Barbarians και ηχογραφώντας το αυτοβιογραφικό τραγούδι «Moulty», που απέκτησε cult status τη δεκαετία του ’70.
Andrew Tkaczyk – ο ντράμερ που έπαιξε ξανά μετά από ακρωτηριασμό ποδιού
Ο Andrew Tkaczyk, μέλος της metalcore μπάντας The Ghost Inside, έχασε το ένα του πόδι σε τροχαίο με το tour bus του συγκροτήματος. Παρά τους σοβαρούς τραυματισμούς, συνέχισε να παίζει τύμπανα με τροποποιημένο προσθετικό πόδι για το μπάσο και επέστρεψε στις ζωντανές εμφανίσεις μέσα σε δύο χρόνια.
