Την παραίτησή του υπέβαλλε μετά από έξι χρόνια θητείας στο Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς», ο πρόεδρός του και πρώην βουλευτής Κώστας Δουζίνας, ενώ την ίδια ώρα παραιτείται και το ιδρυτικό μέλος του ίδιου φορέα, Μαρίκα Ιωάννου – Φραγκάκη. Στην κοινή επιστολή παραίτησής τους αφήνουν αιχμές για τη στάση του Στέφανου Κασσελάκη έναντι στο Ινστιτούτο, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «σήμερα φαίνεται ότι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν ενδιαφέρεται για την σκέψη».

Όπως προσθέτουν «διαφαίνεται ο κίνδυνος να συρρικνωθεί το Ινστιτούτο, να αντικατασταθεί η επιστημονική και θεωρητική δουλειά με επικοινωνιακά τεχνάσματα, να γίνει μία σφραγίδα. Ο Στέφανος Κασσελάκης δεν θεώρησε αναγκαίο να επισκεφτεί το Ινστιτούτο, να ενημερωθεί για το έργο του ή να συναντήσει το Διοικητικό Συμβούλιο παρά την υπερκινητική του δραστηριότητα».

Καταλήγουν δε σημειώνοντας πως: «Η ελπίδα ότι θα μπορούσαμε να διασώσουμε την τιμή του ονόματος και της ιστορίας του Ινστιτούτου, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ αποσυντίθεται ιδεολογικά, δεν έχει δικαιωθεί. Ως θεσμικά υπεύθυνοι οδηγούμαστε, δυστυχώς αναγκαστικά, σε παραίτηση από την θέση του Προέδρου και μέλους του ΔΣ. Ελπίζουμε ότι έτσι δίνεται ευκαιρία στην νέα διεύθυνση και τα κομματικά στελέχη, που αναγνωρίζουν την σημασία του Ινστιτούτου, να υπερασπίσουν τον πολύτιμο αυτό θεσμό που αντιπροσωπεύει την ιστορία, το παρόν και το μέλλον της αριστερής διανόησης και επιστήμης».

Ολόκληρο το κείμενο της επιστολής, έχει ως εξής:

«Με λύπη ανακοινώνουμε την παραίτηση μας από πρόεδρος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς μετά έξι χρόνια θητείας.

Το Ινστιτούτο, που πέρσι γιόρτασε τα 25 χρόνια του, αποτελεί το πιο πετυχημένο κέντρο μελέτης και έρευνας της αριστερής σκέψης και πολιτικής στην Ελλάδα, γνωστό διεθνώς. Ιδρυτικές αξίες του Ινστιτούτου, όπως αναφέρονται στο Καταστατικό του, είναι «η προσήλωση στα ιδανικά του ‘σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία’, η δημοκρατική λειτουργία και ο δημόσιος χαρακτήρας όλων των δραστηριοτήτων, η συμβολή στον ιδεολογικό και θεωρητικό προβληματισμό, καθώς και τον προγραμματικό λόγο της Αριστεράς, όπως και στην επιμόρφωση των στελεχών της». Το Ινστιτούτο σεβάστηκε πάντοτε την λειτουργική του σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ, την «αυτονομία της λειτουργίας και την ανεξαρτησία του έργου του», όπως προβλέπει το Καταστατικό. Έχει συμβάλει στη συστηματική ανάπτυξη του θεωρητικού προβληματισμού και του διαλόγου μεταξύ του Μαρξισμού και των ριζοσπαστικών θεωρητικών, ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων της εποχής μας ακολουθώντας τις πρωτοπόρες αναλύσεις του Νίκου Πουλαντζά, του πιο γνωστού διεθνώς Έλληνα αριστερού διανοούμενου και ακτιβιστή.

Στηριγμένο σ’ αυτές τις αρχές, το Ινστιτούτο υπηρετεί την αριστερή σκέψη, την έρευνα και ανάλυση γενικών αρχών και συγκεκριμένων πολιτικών που έχουν χρησιμοποιηθεί διαχρονικά από τον ΣΥΡΙΖΑ για την διαμόρφωση της πολιτικής του. Έχει μελετήσει, μεταξύ πολλών άλλων, θέματα πολιτικής οικονομίας, οικονομικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης, αλληλεγγύης, συνεταιριστικής οικονομίας, δημοκρατίας και ανθρώπινων δικαιωμάτων, εργασίας και εργασιακών δικαιωμάτων, χωροταξίας, Ευρωπαϊκής πολιτικής, έμφυλων σχέσεων, παιδείας, οικολογίας, τεχνολογίας και μετάβασης στην ψηφιακή εποχή. Οι πρωτότυπες μελέτες του οδήγησαν σε εκατοντάδες δημοσιεύσεις, συνέδρια, διαλέξεις, σεμινάρια, επιμορφώσεις στελεχών και πολλές δημόσιες παρεμβάσεις. Χιλιάδες πολίτες έχουν συμμετάσχει στις εκδηλώσεις του που αποτελούσαν εγγύηση θεωρητικής εγκυρότητας, επιστημονικής τεκμηρίωσης και πολιτικού ριζοσπαστισμού. Αυτή είναι η κληρονομιά και παρακαταθήκη του Ινστιτούτου.

Την δύσκολη προηγούμενη περίοδο μετά την εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να συνεχίσει την λειτουργία του Ινστιτούτου. Μέλη του ΔΣ αποχώρησαν ενώ άλλοι παρέμειναν διατυπώνοντας ταυτόχρονα την διαφωνία του με απόψεις που δεν αρμόζουν στην Αριστερά και την δημοκρατική λειτουργία του κόμματος. Πιστεύαμε ότι η άμεση παραίτηση από το Ινστιτούτο πριν γίνουν εμφανείς οι προθέσεις της νέας ηγεσίας, θα διακινδύνευε την επιβίωση του και θα άφηνε εκτεθειμένους τους εξαιρετικούς ερευνητές του. Σ’ αυτή την κατεύθυνση διοργανώσαμε στις 27 Νοεμβρίου 2023 πάνελ συζήτησης με τίτλο «Αντιδιανοουμενισμός ή το μίσος για την επιστήμη και την θεωρία» που άσκησε κριτική στην δυσφορία της ηγεσίας προς την κοινωνική επιστήμη και την πολιτική θεωρία, κεντρικούς τομείς της δουλειάς μας. Συνδιοργανώσαμε επίσης συζήτηση για τον νέο ποινικό κώδικα.

Ακολουθώντας τις καταστατικές αρχές του Ινστιτούτου ο Κώστας Δουζίνας, ως πρόεδρος του Δ.Σ., ενημέρωσε το κόμμα σε δύο συναντήσεις με κορυφαία στελέχη του, πριν τα Χριστούγεννα και μετά από πρόσκληση τους, ότι είμαστε διατεθειμένοι να συνεχίσουμε την συμμετοχή μας στο Διοικητικό Συμβούλιο εξασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία και ιστορική συνέχεια του θεσμού εφ’ όσον εξασφαλιστούν τρεις προϋποθέσεις:

Η μη απόλυση κανενός εκ των απομεινάντων ερευνητών-συνεργατών του Ινστιτούτου, στην δουλειά των οποίων στηρίζεται η μακρόχρονη επιτυχία του.

Η συμπλήρωση του ΔΣ και με συντρόφους/ισσες που αποχώρησαν ή δεν είναι μέλη του ΣΥΡΙΖΑ. Το ΙΝΠ πρέπει να συνεχίσει την μακρά του παράδοση αντιπροσωπεύοντας τις θεωρητικές και πολιτικές τάσεις της πληθυντικής Αριστεράς.

Εκλογή του 1/3 του ΔΣ από τα μέλη του Ινστιτούτου όπως ορίζει το καταστατικό.

Τα αιτήματα αυτά στηρίζονται στην θέση ότι το ΙΝΠ πρέπει να επιβιώσει και να συνεχίσει να αντιπροσωπεύει και να εκφράζει ένα πλατύ φάσμα σχολών κριτικής σκέψης, επιστημονικών απόψεων και πολιτικών τάσεων όπως έκανε πάντα. Η κοινωνική επιστήμη, η κριτική θεωρία και η φιλοσοφία δεν είναι χώροι αντιπαραθέσεων αλλά διαλόγου και σύνθεσης μεταξύ διανοητών. Πιστεύουμε ακράδαντα όπως ο Κώστας Δουζίνας έχει γράψει επανειλημμένα, ότι η «μελλοντική ανασύνθεση της Αριστεράς θα περάσει από την συνεργασία των θραυσμάτων και την ανακούφιση των τραυμάτων. Γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγονται οι επιθέσεις και να διατηρηθούν γέφυρες επικοινωνίας.» Τα κομματικά στελέχη ήταν γενικά σύμφωνα με αυτές τις θέσεις και την ανάγκη για συνεργασίες όπως γίνεται ήδη σε διάφορους τομείς. Συζητήσαμε κατάλογο πιθανών μελών του Δ.Σ. που περιλάμβανε πρόσωπα που δεν είναι πια μέλη του ΣΥΡΙΖΑ. Η συζήτηση διακόπηκε όμως και δεν επαναλήφθηκε.

Η Γενική Συνέλευση των εταίρων, που παίρνει όλες τις σημαντικές αποφάσεις για το Ινστιτούτο, συνεδρίασε στα μέσα Ιανουαρίου αλλά δεν ασχολήθηκε με αυτά τα θέματα. Αποφάσισε την απόλυση και αντικατάσταση της διευθύντριας του Ινστιτούτου Δανάης Κολτσίδα. Θέλουμε να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους ερευνητές του Ινστιτούτου στους οποίους χρωστάμε τις πρόσφατες επιτυχίες του υπό την δυναμική διεύθυνση της Δανάης Κολτσίδα και με την συμβολή του επιστημονικού διευθυντή Μιχάλη Μπαρτσίδη. Έκτοτε η νέα συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης των εταίρων, στην οποία το κόμμα έχει το 95% των μεριδίων, αναβλήθηκε επανειλημμένα. Αυτή την κρίσιμη και πολυάσχολη περίοδο πριν τις Ευρωεκλογές, το Ινστιτούτο έχει τελματώσει. Δεν γίνονται εκδηλώσεις, υποχρεώσεις και μελέτες δεν προχωρούν. Δίνεται η εντύπωση ότι η λειτουργία του διακόπηκε, ενώ ανασφάλεια επικρατεί μεταξύ των ερευνητών του.

Η καθυστέρηση και οι αναβολές, η μη αντικατάσταση θέσεων για σημαντικούς ερευνητικούς τομείς και η αναστολή των λειτουργιών δείχνουν αδιαφορία για το Ινστιτούτο. Η ηγεσία του κόμματος δεν ενδιαφέρεται για την θεωρία και την επιστήμη, δεν αναγνωρίζει την πολύτιμη παρακαταθήκη του ΙΝΠ, δεν ασχολείται με το μέλλον του. Διαφαίνεται ο κίνδυνος να συρρικνωθεί το Ινστιτούτο, να αντικατασταθεί η επιστημονική και θεωρητική δουλειά με επικοινωνιακά τεχνάσματα, να γίνει μία σφραγίδα. Ο Στέφανος Κασσελάκης δεν θεώρησε αναγκαίο να επισκεφτεί το Ινστιτούτο, να ενημερωθεί για το έργο του ή να συναντήσει το Διοικητικό Συμβούλιο παρά την υπερκινητική του δραστηριότητα.

Η ελπίδα ότι θα μπορούσαμε να διασώσουμε την τιμή του ονόματος και της ιστορίας του Ινστιτούτου, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ αποσυντίθεται ιδεολογικά, δεν έχει δικαιωθεί. Ως θεσμικά υπεύθυνοι οδηγούμαστε, δυστυχώς αναγκαστικά, σε παραίτηση από την θέση του Προέδρου και μέλους του ΔΣ. Ελπίζουμε ότι έτσι δίνεται ευκαιρία στην νέα διεύθυνση και τα κομματικά στελέχη, που αναγνωρίζουν την σημασία του Ινστιτούτου, να υπερασπίσουν τον πολύτιμο αυτό θεσμό που αντιπροσωπεύει την ιστορία, το παρόν και το μέλλον της αριστερής διανόησης και επιστήμης.

Ευχόμαστε στο Ινστιτούτο και τους απομείναντες ερευνητές του να ξεπεράσουν αυτή την δύσκολη στιγμή και να επιβιώσουν με όρθια την ταυτότητα και τις αξίες του. Η Αριστερά είναι η σκέψη στην πράξη. Σήμερα φαίνεται ότι ο η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν ενδιαφέρεται για την σκέψη».

*Κώστας Δουζίνας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Λονδίνου, πρώην βουλευτής και Πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής (2015-2019)

**Μαρίκα Ιωάννου Φραγκάκη, Συμπρόεδρος της Ομάδας Ευρωπαίων Οικονομολόγων για την Εναλλακτική Πολιτική στην Ευρώπη, και εκ των ιδρυτών του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς