Εν αναμονή των κινήσεων του υπουργείου Παιδείας που θα επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, οι απόψεις σχετικά με την ορθότητα ή μη της κίνησης αυτής δίνουν και παίρνουν. Αλλοι εκφράζουν ενθουσιασμό για τη μεταρρύθμιση, άλλοι επιφυλάσσονται για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου και εφιστούν την προσοχή σε πιθανές παγίδες, και άλλοι δηλώνουν κάθετα αντίθετοι με την απώλεια του κρατικού μονοπωλίου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Τι σημαίνει όμως η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων για την οικονομία; Οι αριθμοί που προκύπτουν από τις διεθνείς τάσεις και την εμπειρία άλλων κρατών δείχνουν πως το εγχείρημα έχει τη δυνατότητα να προσκομίσει πολλαπλά οφέλη στην ελληνική οικονομία, εφόσον βεβαίως η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων γίνει με προσοχή και κερδίσει την εμπιστοσύνη τόσο των Ελλήνων, όσο και των ξένων φοιτητών.
Παράλληλα, άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί επισταμένως με το ζήτημα της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μίλησαν στα «ΝΕΑ» για τις οικονομικές προοπτικές που ανοίγει η μεταρρύθμιση. Συγκεκριμένα, αναδεικνύονται τουλάχιστον τέσσερις τομείς που αναμένεται να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία: αντιστροφή του brain drain, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, τόνωση της ζήτησης και του τουρισμού.
Σε παρέμβασή του στο φόρουμ του Οικονομικού Ταχυδρόμου στα μέσα Δεκεμβρίου, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης εκτίμησε πως το «ελεύθερο πανεπιστήμιο» (δηλαδή, τα μη κρατικά πανεπιστήμια) θα φέρει αύξηση μεγαλύτερη από το 1% του ΑΕΠ. Στην Κύπρο, υπολογίζεται πως το 7% του ΑΕΠ επενδύεται σήμερα στην παιδεία (το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό στην ΕΕ, μετά τη Δανία και τη Σουηδία), με το 60% αυτού να επενδύεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση – ιδιωτική και δημόσια.
Αντιστροφή του brain drain. Το πιο σημαντικό, ίσως, όφελος από την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας είναι η αντιστροφή του brain drain. Αυτή έγκειται στους εξής τρεις άξονες: την παραμονή στην Ελλάδα νέων ανθρώπων που υπό τις παρούσες συνθήκες φεύγουν στο εξωτερικό για να σπουδάσουν, την προσέλκυση φοιτητών από άλλες χώρες και την προσέλκυση διδακτικού προσωπικού – τόσο Ελλήνων, όσο και αλλοδαπών.
Οι τελευταίοι αναμένεται να συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία, καθώς πρόκειται για ειδικευμένους επαγγελματίες με θέσεις εργασίας υψηλού επιπέδου, η παρουσία των οποίων στην Ελλάδα θα τονώσει την παραγωγή έρευνας. Σε ό,τι αφορά τους φοιτητές, η παραμονή νέων Ελλήνων που εναλλακτικά θα επέλεγαν κάποια άλλη χώρα για τις σπουδές τους θα δημιουργήσει μια δεξαμενή καταρτισμένων νέων που θα μπορούν να συνεισφέρουν στην αγορά εργασίας και την εθνική οικονομία.
«Τα μη κρατικά πανεπιστήμια, ελεύθερα από γραφειοκρατικούς περιορισμούς, θα μπορούν να συνεργάζονται με την αγορά και να διοχετεύουν φοιτητές σε αυτήν» λέει στα «ΝΕΑ» ο Τάσος Αβραντίνης, μέλος του ΔΣ του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦιΜ) και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών Μελετών (ΙΝΔΗΜΕ).
Στην Κύπρο, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη της αγοράς. «Οι απόφοιτοι των κυπριακών πανεπιστημίων βρίσκουν εργασία σε αντικείμενο σχετικό με τις σπουδές τους εντός ενός έτους σε ποσοστό μεγαλύτερο από 80%» σημειώνει από τη μεριά του ο Κώστας Καδής, υπουργός Παιδείας της Κύπρου από το 2014 ως το 2018 και σήμερα αναπληρωτής πρόεδρος του ΔΣ του ιδιωτικού πανεπιστημίου Frederick, που δραστηριοποιείται σε Λευκωσία και Λεμεσό.
Ελληνες φοιτητές στο εξωτερικό. Σήμερα, οι έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό υπολογίζεται πως ανέρχονται στους 50-55.000. Περίπου 18-20.000 εξ αυτών υπολογίζεται πως σπουδάζουν στην Κύπρο. Ο δεύτερος πιο δημοφιλής προορισμός είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, με 9.509 έλληνες φοιτητές το 2021, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ. Επονται η Γερμανία (4.341), η Βουλγαρία (4.185), η Ολλανδία (3.519), η Τουρκία (2.827), η Γαλλία (2.288), οι ΗΠΑ (2.091) η Ιταλία (1.505) και η Ρουμανία (1.016). Αλλες χώρες έχουν λιγότερους από 1.000 έλληνες φοιτητές.
Κι αν οι νέοι Ελληνες που αναχωρούν για το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και χώρες της Δυτικής Ευρώπης (Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία) δύσκολα θα βρεθούν σε ελληνικά μη κρατικά πανεπιστήμια – αν δεν ανοίξει παράρτημα στην Ελλάδα το Χάρβαρντ, όσο κι αν το επιθυμούμε – δεν ισχύει το ίδιο για όσους έχουν βρεθεί στα πανεπιστήμια της Κύπρου, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Σλοβακίας, της Τσεχίας ή και της Τουρκίας.
«Ενα 30-40% θα συνεχίσει να σπουδάζει στο εξωτερικό, οι υπόλοιποι όμως μπορεί να επιλέξουν μη κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα» υπογραμμίζει ο Τάσος Αβραντίνης. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 35.000 φοιτητές που σήμερα σπουδάζουν στο εξωτερικό θα μπορούσαν να το κάνουν στην Ελλάδα, καθώς σε μεγάλο ποσοστό είναι άτομα που έφυγαν καθώς δεν μπορούσαν να μπουν σε σχολή της επιλογής τους. Σημειώνεται επίσης ότι πρόκειται στην πλειονότητά τους για παιδιά οικογενειών που έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το κόστος των διδάκτρων και της ζωής στο εξωτερικό.
Επιπλέον, η ίδρυση αγγλόφωνων μη κρατικών πανεπιστημίων θα μπορεί να φέρει και ξένους φοιτητές στην Ελλάδα. «Διεθνώς, η ζήτηση για υπηρεσίες ανώτατης εκπαίδευσης είναι τεράστια» λέει το στέλεχος του ΚΕΦιΜ. Οι αλλοδαποί φοιτητές στην Ελλάδα το 2021 ήταν 23.792 σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ (οι 15.000 από Κύπρο). «Με τα μη κρατικά πανεπιστήμια, αναμένεται αυτοί να φτάσουν – ή και να ξεπεράσουν – τις 100.000» λέει ο Τάσος Αβραντίνης.
«Δυνητικά, η αγορά στην οποία μπορεί να απευθυνθούν τα μη κρατικά πανεπιστήμια της Ελλάδας αφορά 1,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους που μπορούν να βρεθούν στη χώρα μας με μια πτήση έως 3 ωρών» συνεχίζει ο ίδιος και υπογραμμίζει ότι η χώρα μας μπορεί να μετεξελιχθεί σε ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό hub που θα προσελκύει κυρίως φοιτητές από χώρες του αραβικού κόσμου και των Βαλκανίων. «Ετσι, θα διεθνοποιηθούν και τα δημόσια πανεπιστήμια λόγω του ανταγωνισμού και έτσι θα προσελκύσουν ακόμα περισσότερους».
Η δημιουργία δεσμών με φοιτητές που θα έρθουν στη χώρα μας από το εξωτερικό αναμένεται, τέλος, να δημιουργήσει τις συνθήκες για τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική αναβάθμιση της χώρας.
Απευθείας επενδύσεις για τη δημιουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
Σύμφωνα με τις κεντρικές γραμμές που έχουν δοθεί από το υπουργείο Παιδείας για το νομικό πλαίσιο που θα ορίσει τη λειτουργία τους, σε μια πρώτη φάση τα μη κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάγονται σε ξένα πανεπιστήμια. Γίνεται σαφές, λοιπόν, πως θα πρόκειται – έστω μερικώς – για απευθείας ξένες επενδύσεις που θα φέρουν σημαντικά ποσά στην Ελλάδα.
Στην Κύπρο, υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια που ανήκουν σε ξένους ιδιοκτήτες, όπως το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, και άλλα κυπριακής ιδιοκτησίας.
Αν ακολουθηθεί στη χώρα μας το παράδειγμα της Κύπρου, τις περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει το σενάριο υπαγωγής σημερινών ιδιωτικών κολεγίων σε ξένα πανεπιστήμια και η αναβάθμισή τους σε πανεπιστήμια. Τα κολέγια στην Κύπρο είχαν ήδη επενδύσει σημαντικά στην αναβάθμισή τους ήδη περίπου 10 χρόνια πριν απ’ την ψήφιση του νομοσχεδίου που επέτρεψε τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το 2005.
«Ετσι, το 2006 στα συρτάρια του υπουργείου βρίσκονταν πλήρεις φάκελοι αιτήσεων και το 2007 ξεκίνησε η λειτουργία των πρώτων ιδιωτικών πανεπιστημίων», εξηγεί μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο Κώστας Καδής. Στα καθ’ ημάς, η κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο για την έναρξη λειτουργίας του πρώτου μη κρατικού πανεπιστημίου τον Σεπτέμβριο του 2025.
