Στις 4 Αυγούστου, ο Ρώσος Πρόεδρος υπέγραψε έναν νόμο που απλά επιδεινώνει το κλίμα φόβου που επικρατεί σε ξένους επιχειρηματίες -κυρίως από χώρες που συντάσσονται με τη Δύση- που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία. Είναι η νομοθεσία «Σχετικά με τις ιδιαιτερότητες της ρύθμισης των εταιρικών σχέσεων σε επιχειρηματικές οντότητες που είναι οικονομικά σημαντικοί οργανισμοί».
Αφορά δυτικές επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε εταιρείες στη Ρωσία με ποσοστό μεγαλύτερο από 50% και με ετήσια έσοδα τουλάχιστον 782 εκατ. δολ. ή 4.000 ή περισσότερους εργαζομένους.
Τι θα κάνει λοιπόν αυτός ο νόμος;
Σύμφωνα, λοιπόν, με δυτικούς ειδικούς ο νόμος είναι μια πρόσκληση για τους Ρώσους ιδιοκτήτες, που είναι μειοψηφία στις εταιρείες αυτές, να απαλλαγούν εύκολα από τους δυτικούς ιδιοκτήτες πλειοψηφίας και να ανταμειφθούν με το μερίδιό τους.
Ειδικότερα, και σύμφωνα με τους Robert Bradshaw και Anna Korshunova της ελβετικής δικηγορικής εταιρείας Lalive, ο νόμος «επιτρέπει τον αποκλεισμό ξένων εταιρειών χαρτοφυλακίου -που συνδέονται με «μη φιλικές» χώρες- από τη κατοχή εταιρικών δικαιωμάτων σε σημαντικές ρωσικές επιχειρήσεις. Ρώσοι έμμεσοι μέτοχοι ή πραγματικοί ιδιοκτήτες αυτών των επιχειρήσεων θα μπορούν να προσφύγουν σε ένα ρωσικό δικαστήριο για να αποκλείσει ξένους επενδυτές από την αλυσίδα ιδιοκτησίας, μεταβιβάζοντας τις ξένες μετοχές σε αυτούς».
Όταν τεθεί σε ισχύ ο νόμος από τις 4 Σεπτεμβρίου, οι επενδυτές από τα λεγόμενα «μη φιλικά κράτη» -όπως Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία κτλ.- κινδυνεύουν να κατασχεθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στη Ρωσία και να παραδοθούν στους Ρώσους συνιδιοκτήτες τους.
Με ανάλυσή της στο περιοδικό Foreign Policy, η συνεργάτιδα του American Enterprise Institute, Elisabeth Braw εκτιμά ότι η νομοθεσία είναι ένα μήνυμα προς τις δυτικές κυβερνήσεις ότι το Κρεμλίνο μπορεί να τιμωρήσει τις δυτικές εταιρείες που βρίσκονται ακόμα στη Ρωσία και ότι οι κυβερνήσεις τους θα είναι ανήμπορες να αντιδράσουν.
Μόλις τεθεί σε ισχύ ο νόμος, αυτή θα είναι η πραγματικότητα για τους επενδυτές από χώρες που έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία για τον πόλεμο της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας, της Βρετανίας (συμπεριλαμβανομένων των Βρετανικών Υπερπόντιων Εδαφών και εδάφη εξαρτώμενα από το βρετανικό στέμμα), του Καναδά, των κρατών μελών της ΕΕ, της Ιαπωνίας, της Σιγκαπούρης, Νότια Κορέα, Ελβετία, ΗΠΑ και Ταϊβάν.
«Εάν οι άλλοι μέτοχοί σας σε μια ρωσική οντότητα θέλουν να σας ξεφορτωθούν ή θέλουν απλώς το μερίδιό σας στην εταιρεία, ο νέος νόμος τους επιτρέπει να υποβάλουν αίτηση στην κυβέρνηση για μια νομικά εγκεκριμένη κλοπή» αναφέρει χαρακτηριστικά η Elisabeth Braw. «Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να υποβάλουν αίτηση σε αρμόδιο δικαστήριο στη Μόσχα, δηλώνοντας ότι υπονομεύεται η λειτουργία της εταιρείας. Στη συνέχεια, το δικαστήριο βάσει τους ξένους επενδυτές σε μια de facto μαύρη λίστα, η οποία επιτρέπει στον συνιδιοκτήτη (Ρώσο) να αναλάβει το μερίδιό τους».
«Δεν επιτρέπεται σε μη Ρώσους να κάνουν το ίδιο», σημείωσαν οι δικηγόροι της Morgan Lewis, Vasilisa Strizh και Valentina Semenikhina.
Όπως λέει η Braw, οι δυτικοί ιδιοκτήτες δεν θα χάσουν απλώς την ιδιοκτησία, αλλά μόλις μπουν στη μαύρη λίστα των δικαστών, δεν τους επιτρέπεται να πουλήσουν το μερίδιο σε άλλη οντότητα, χάνουν τα δικαιώματα ψήφου τους και τους απαγορεύεται ακόμη και να συμμετέχουν στις συνελεύσεις των μετόχων.
Μπορεί να γυρίσει «μπούμερανγκ»
Το 2021, 48.216 ξένες εταιρείες λειτουργούσαν στη Ρωσία. Τρεις ημέρες μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η BP ανακοίνωσε την αποχώρησή της από τη Ρωσία —με ζημιά 25 δισ. δολ. Και επειδή το μεγαθήριο πετρελαίου και φυσικού αερίου έδρασε γρήγορα, κατάφερε τουλάχιστον να φύγει.
Σήμερα, πολλοί CEOs αντιμετωπίζουν τη δύσκολη θέση του Olczak και από τις 4 Σεπτεμβρίου, πολλές άλλες εταιρείες θα αντιμετωπίσουν παρόμοια κατάσταση.
«Οι Ρώσοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό θα έχει συνέπειες για πολλά χρόνια», είπε ο René Nyberg, πρώην πρεσβευτής της Φινλανδίας στη Ρωσία. «Ο πόλεμος θα τελειώσει, αλλά η ιδέα ότι κάποιος θα επενδύσει στη Ρωσία μετά από αυτό; Οι δυτικές εταιρείες πρόκειται να επενδύσουν στην Ουκρανία».
